Πρώτες συναντήσεις
Η Β΄ τάξη του Γυμνασίου της Πέτρας πραγματοποίησε την σχολική χρονιά 2011-2012 ένα πολιτιστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο: «Γνωριμία με τα μνημεία και την ιστορία του τόπου μου». Στόχος μας ήταν να γνωρίσουμε τα μνημεία του τόπου μας, να μάθουμε την ιστορία τους, να εκτιμήσουμε την αξία τους. Επιπλέον στόχοι ήταν να γνωρίσουμε καλύτερα τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής μας, να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με τους συμμαθητές και τους καθηγητές μας.
Στην αρχή χωριστήκαμε σε ομάδες ανάλογα με τα χωριά και η κάθε ομάδα ανέλαβε να εξερευνήσει τα μνημεία του χωριού της. Στη συνέχεια συζητήσαμε όλοι μαζί για το αντικείμενο της έρευνάς μας. Μνημεία είναι αρχαιολογικοί χώροι, εκκλησίες, εκκλησάκια, κάστρα, προτομές ιστορικών προσωπικοτήτων, ηρώα, αρχοντικά, βρύσες. Σκεφτήκαμε ότι πρέπει να εξετάσουμε πότε φτιάχτηκαν, για ποιους σκοπούς και ποια είναι η λειτουργία τους στο παρελθόν και σήμερα. Αποφασίσαμε να αντλήσουμε πληροφορίες από βιβλία, το διαδίκτυο αλλά και συνεντεύξεις ντόπιων.
Τα στάδια που ακολουθήσαμε ήταν:
Παρουσίαση από τις ομάδες των μνημείων κάθε χωριού
Επίσκεψη στο χωριό και στα μνημεία του
Παρουσίαση φωτογραφιών και επεξεργασία πληροφοριών
1η επίσκεψη στη Λαφιώνα και στον Άγιο Αλέξανδρο
Η πρώτη μας εξόρμηση ήταν στη περιοχή της Λαφιώνας και συγκεκριμένα στο εκκλησάκι του Αγίου Αλέξανδρου. Ξεκινήσαμε με τα πόδια από το χωριό και με οδηγό τον κύριο Χρήστο Ζούρο. Φτάσαμε στο χώρο όπου υπήρχε παλαιοχριστιανική εκκλησία που χτίστηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και τώρα υπάρχει το εκκλησάκι του αγίου. Ο χώρος του ναού είναι διάσπαρτος με αρχαιολογικά ευρήματα από παλαιότερες εποχές. Πάντως αυτό που μας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η λίθινη λάρνακα του αγίου στον περίβολο του ναού. Δυστυχώς με το πέρασμα πολλών χρόνων, οι άνθρωποι, αν και θυμούνται ότι στη λάρνακα βρίσκονταν θαμμένος ο Άγιος Αλέξανδρος, δεν μπορούν να πουν με σιγουριά ποια εποχή έζησε και πως βρέθηκε στο νησί. Άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι ο Άγιος Αλέξανδρος, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, και άλλοι ο επίσκοπος Μηθύμνης Αλέξανδρος που έζησε πολλά χρόνια αργότερα. Πάνω στη λάρνακαυπάρχει μια επιγραφή που οπωσδήποτε μαρτυρεί ότι ο Άγιος Αλέξανδρος ήταν μοναχός που έζησε και πέθανε στην συγκεκριμένη περιοχή, έκανε θαύματα και είχε κερδίσει τον σεβασμό και την εκτίμηση των ντόπιων. Το εκκλησάκι είναι απλό και καλυμμένο στο εξωτερικό με πέτρες και έχει στέγη από κεραμίδια. Παρά την απλότητα του, στις αρχές Μαΐου συγκεντρώνει πλήθος κόσμου που τιμά την μνήμη του αγίου και χαίρεται τις ομορφιές του φυσικού τοπίου που περιβάλλει τον χώρο του ναού.
2η Επίσκεψη: Πέτρα
Το δεύτερο χωριό που επισκεφθήκαμε ήταν η Πέτρα. Η ανδροκρατούμενη ομάδα της Πέτρας πήρε πρώτη την σκυτάλη των ξεναγήσεων, ξεκινώντας με το χώρο του ηρώου. Παρατηρήσαμε τις επιγραφές πάνω στις λίθινες επιτύμβιες πλάκες. Διαβάσαμε τα ονόματα εκείνων που χάθηκαν στα μέτωπα του Α? παγκοσμίου πολέμου, της Μικράς Ασίας και του 1940. Στην ίδια πλατεία βρίσκεται η προτομή του Νεοκλή Καζάζη, που ήταν αρχαιολόγος και ιστορικός από την Πέτρα.
Στη συνέχεια κατευθυνθήκαμε στο ναό του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε τον 16ο Αιώνα, είναι λιθόκτιστος και σχετικά μικρός. Από αυτή την εποχή μας σώζονται λίγοι ναοί. Είναι όλοι μικρού μεγέθους, μιας και εκείνη την εποχή το νησί είναι φτωχό και είναι υπόδουλο στους Τούρκους. Το εσωτερικό του ναού κοσμούν τοιχογραφίες που χρονολογούνται έως το 1721, με τελευταία του Νικολάου Φιτζή. Οι περισσότερες τοιχογραφίες έχουν υποστεί αρκετές ζημιές λόγω των λεηλασιών τον Τούρκων.
Μετά ανηφορίσαμε προς τον Βράχο της Παναγίας. Ο βράχος αυτός με την εκκλησία της Παναγίας στην κορυφή αποτελεί το σήμα κατατεθέν της Πέτρας. Υπήρξε παλιό φρούριο των Γατελούζων αρχικά, χώρος που κατέφευγαν οι Πετρανοί για να γλιτώσουν από τις συχνές επιδρομές των πειρατών. Μπήκαμε στην εκκλησία έχοντας ανέβει και τα 114 σκαλοπάτια και στο εσωτερικό της είδαμε την θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς Γλυκοφιλούσας.
3η επίσκεψη: Στύψη
Με την άφιξη της νέας χρονιάς ήρθε η ώρα να κάνουμε αισθητή την παρουσία μας στην όμορφη Στύψη. Παρά τον βροχερό καιρό τα ενθουσιώδη παιδιά της Στύψης ήταν αποφασισμένα να μας δώσουν μια εικόνα των σημαντικότερων μνημείων του χωριού τους.
Πρώτος σταθμός της βόλτας μας το Δημοτικό σχολείο που λειτουργεί στο χωριό από το 1882. Το 1912 μάλιστα υπήρχαν δύο σχολεία (αρρένων και θηλέων) που είχαν συνολικά 270 παιδιά. Στην αυλή του σχολείου υπάρχει η προτομή του Γερμανού Καραβαγγέλη, μιας από τις σημαντικότερες φιγούρες της ελληνικής ιστορίας. Ο Καραβαγγέλης ήταν Στυψανός, έγινε μητροπολίτης Καστοριάς και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στον Μακεδονικό Αγώνα, βοηθώντας τους Έλληνες να απελευθερώσουν την Μακεδονία.
Στην είσοδο του χωριού εντυπωσιάζει το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου χτισμένο σε απόκρημνους βράχους. Η εικόνα συμπληρώνεται με το μικρό δάσος από πεύκα κάτω από τα βράχια και είναι πόλος έλξης για κάθε επισκέπτη. Η πανοραμική θέα από την κορυφή του βράχου προξενεί θαυμασμό και εντυπωσιάζει το αρμονικό ήρεμο και γεμάτο γαλήνη τοπίο.
Ξεναγηθήκαμε στο ναό της Παναγίας Φανερωμένης που εγκαινιάστηκε το 1904, στο χώρο του οποίου υπάρχουν κελιά μοναχών και κρύπτη με αγίασμα. Στο προαύλιο του ναού υπάρχει ένα πεύκο στο οποίο συνήθιζαν να δένουν τους δαιμονισμένους για να τους θεραπεύσει η Παναγία από τα κακά πνεύματα. Επίσης η προτομή του Στυψιανού Χριστόφα Χατζηδουκάκη, που ήταν ένα από τα σπουδαιότερα άτομα του χωριού, γιατί με την περιουσία του ωφέλησε το χωριό. Στο εσωτερικό του μνημείου υπάρχουν τα κόκαλά του.
Στο τέλος της επίσκεψης ο παπά-Λευτέρης μας ξενάγησε στο εσωτερικό της Αγίας Τριάδας, μιας εντυπωσιακής εκκλησίας που άρχισε να χτίζεται το 1922 και εγκαινιάστηκε το 1970.Η πρόσοψή της είναι από πελεκητή πέτρα που λαξεύεται στην περιοχή, ενώ στο εσωτερικό της, μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το επιβλητικό τέμπλο.
4η και 5η επίσκεψη στη Μήθυμνα
Η άνοιξη είχε μπει για τα καλά, και παραμονές των Πασχαλινών διακοπών, βρεθήκαμε στη Μήθυμνα (Μόλυβο). Η πολυπληθής και πρόθυμη ομάδα των Μολυβιατών αναλαμβάνει να μας δείξει τα μνημεία του γοητευτικού χωριού τους.
Σταθήκαμε πρώτα στο ηρώο στη πλατεία Λευκονοίκου. Το Λευκόνοικο είναι κωμόπολη στην κατεχόμενη Κύπρο, που αδελφοποιήθηκε με τον Μόλυβο. Έτσι θυμηθήκαμε τα τραγικά γεγονότα στην Κύπρο. Θαυμάσαμε τη θέα από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Επισκεφθήκαμε τον Άγιο Νικόλαο στο λιμάνι και μάθαμε για την θαυματουργή σωτηρία του Ιταλού δύτη και το ασυνήθιστο αφιέρωμά του. Ενώ ο δύτης ψάρευε στα νερά έξω από το λιμάνι, τραυματίστηκε σοβαρά από κάποιο σκάφος. Τότε επικαλέστηκε τη χάρη του Αγίου Νικολάου και δεν έχασε τη ζωή του. Σε ένδειξη λοιπόν ευγνωμοσύνης αφιέρωσε στο άγιο το αγαλματάκι, που απεικονίζει το δράμα του.
Κατά μήκος της διαδρομής μνήμες της αρχαίας Μήθυμνας ζωντάνεψαν μπροστά μας στους αρχαιολογικούς χώρους του Δημοτικού σχολείου, της εφορίας και αυτού απέναντι από το τουριστικό γραφείο. Είδαμε αρχαίους τάφους από τα γεωμετρικά μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια, αρχαία λουτρά, τμήματα λιθόκτιστης οδού και τμήματα από τα αρχαία τείχη.
Στις διαδρομές μας στα γραφικά στενάκια της Μήθυμνας είδαμε ακόμα πολλές οθωμανικές, δηλαδή τούρκικες βρύσες, όμορφα αρχοντικά, την προτομή του Αργύρη Εφταλιώτη, αναμορφωτή της δημοτικής γλώσσας και τέλος το Συνεδριακό Κέντρο της Μήθυμνας, στο οποίο ο δήμος φιλοξενεί πολλές σημαντικές εκδηλώσεις.
Φυσικά από την ξενάγηση μας δεν θα έλειπε το μεσαιωνικό κάστρο των Γατελούζων, που ήταν ηγεμόνες της Λέσβου από τη Γένοβα. Το κάστρο είναι η κορωνίδα του χωριού και σημείο αναφοράς των ντόπιων και ξένων επισκεπτών του Μολύβου. Ανηφορίσαμε στο κάστρο, μιλήσαμε για την ιστορία του, σταθήκαμε μπροστά στις πολεμίστρες, ανεβήκαμε στους πύργους και προμαχώνες, θαυμάζοντας τον Μόλυβο από ψηλά.
Σε δεύτερη επίσκεψη μας στη Πέτρα επισκεφθήκαμε το αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας που έχει συντηρηθεί και ανακατασκευαστεί στην αρχική του μορφή. Το Αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας χτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα και πήρε το όνομα Βαρελτζίδαινα γιατί αυτή ήταν η τελευταία που έζησε εκεί και πέθανε το 1940 σε ηλικία 100 ετών. Το 1963 αγοράστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και διατηρείται από αυτό. Το αρχοντικό αποτελεί διάσημο τουριστικό αξιοθέατο και προσελκύει πολύ κόσμο το καλοκαίρι.
Επίλογος
Το πρόγραμμα μας έλαβε χώρα κατά το διάστημα από το Νοέμβριο του 2011 έως το Μάιο του 2012. Σε αυτό συμμετείχαν 25 παιδιά από την Β? τάξη του σχολείου μας. Αναλάβαμε να παρουσιάσουμε τα μνημεία των χωριών μας και να ξεναγήσουμε σε αυτά τους συμμαθητές και καθηγητές μας. Από αυτή την ευχάριστη εμπειρία και μάθαμε αρκετά για την ιστορία του τόπου μας και γνώρισε ο ένας το χωριό του άλλου. Η ομάδα μας γέμισε με τα ξεφωνητά, τις πλάκες και τα χαρούμενα γέλια τα σοκάκια των χωριών και επικοινώνησε με τους κατοίκους τους. Τέλος πιστεύουμε πως το πρόγραμμα μας κατάφερε να γεφυρώσει το χάσμα που χωρίζει το παρελθόν με το παρόν και να μας φέρει πιο κοντά σαν ομάδα και σαν παρέα.
Υπεύθυνοι προγράμματος: Βερβέρη Ελένη και Κάβουρας Μπάμπης (φιλόλογοι)
