Το Γυμνάσιό μας κατά το σχολικό έτος 2015-2016 εντάχθηκε σε πανελλήνιο δίκτυο 60 ελληνικών σχολείων με στόχο την υλοποίηση προγράμματος για τον εθελοντισμό. Ο τίτλος του προγράμματός μας ήταν “Νοιάζομαι και δρω: από τον εθελοντή στον ενεργό πολίτη”. 

1. Πρώτες συναντήσεις : Τι είναι εθελοντισμός;

    Στην αρχή της πρώτης συνάντησης μπήκαμε στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου, την οποία βρήκαμε γεμάτη σκουπίδια. Μετά την πρώτη αμηχανία και στο ερώτημα «Τι κάνουμε τώρα;» αποφασίσαμε αυθόρμητα να καθαρίσουμε το χώρο για να προχωρήσει το πρόγραμμα.

    Στη συνέχεια συζητήσαμε σχετικά με την απόφαση να καθαρίσουμε τον βρόμικο χώρο, για την κατάσταση του οποίου δεν είχαμε οι ίδιοι καμία ευθύνη. Συζητήσαμε τι σημαίνει εθελοντισμός και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του. Χωριστήκαμε σε ομάδες των τριών ατόμων. Σε κάθε ομάδα δόθηκαν δύο ιστορίες σχετιζόμενες με εθελοντισμό. Δραματοποιήσαμε αυτές τις ιστορίες και τις παρουσιάσαμε στις υπόλοιπες ομάδες. Στόχος της δραστηριότητας να συζητήσουμε αν οι δράσεις που αναφέρονταν στις ιστορίες είναι πραγματικά εθελοντικές ή όχι. Συζητήσαμε θέματα όπως το αν είναι εθελοντισμός η βοήθεια στην οικογένεια, αν είναι εθελοντισμός όταν υπάρχει οικονομικό ή επαγγελματικό κέρδος, η προσφορά στα ζώα και στη φύση, η συλλογικότητα και η διάρκεια της εθελοντικής προσφοράς. Καταγράψαμε σε αφίσες τις σκέψεις μας για το τι είναι και τι δεν είναι εθελοντισμός. Καταλήξαμε στο ποια είναι δηλαδή τα βασικά χαρακτηριστικά μιας εθελοντικής δράσης: απουσία άμεσου υλικού οφέλους, συλλογικότητα δράσης, προσφορά στην ευρύτερη κοινότητα και στην κοινωνία, επαναληπτικότητα της δράσης ευθύνη και δέσμευση. ?Έγινε ιδιαίτερη συζήτηση για το θέμα της δέσμευσης και της κοινωνικής ευθύνης και δόθηκε έμφαση  στις έννοιες «δίνω» και «παίρνω», χρήσιμες για να καταλάβουν ότι ο εθελοντισμός καλύπτει κοινωνικές ανάγκες. Συζητήσαμε για το αν οι ίδιοι έχουμε συμμετάσχει σε εθελοντική δράση, αν γνωρίζουμε ανθρώπους που έχουν υπάρξει εθελοντές και αν έχουμε ωφεληθεί από την εθελοντική δράση άλλων. Παρακολουθήσαμε βίντεο με συνεντεύξεις εθελοντών, στις οποίες οι εθελοντές ανέλυαν τα κίνητρά τους για τη συμμετοχή τους σε εθελοντικές ομάδες, τις δράσεις τους και τι προσφέρει η εθελοντική δράση στους εθελοντές. Δημιουργήσαμε το «δέντρο του εθελοντισμού” και το «σώμα του εθελοντή”.

2. Θεατρικό δρώμενο για τον ρατσιμό

Σκοπός του η ευαισθητοποίηση των μαθητών του σχολείου σε θέματα ρατσισμού και διακρίσεων.

Συνοπτικά η ιστορία που δημιούργησαν και δραματοποίησαν τα παιδιά  έχει ως εξής : σ’ ένα γραφείο η Διευθύντρια δίνει δουλειά μόνο σε «άσπρους»  (ανθρώπους με άσπρα ρούχα). Όταν εμφανίζεται ένας «μαύρος»( άνθρωπος με μαύρα ρούχα) τον διώχνει. Στη συνέχεια ο ίδιος άνθρωπος εμφανίζεται για να ζητήσει δουλειά με άσπρο μπουφάν. Η Διευθύντρια του δίνει τη δουλειά, εντυπωσιάζεται από την εργατικότητά του και σκέφτεται να τον κρατήσει. Όταν καταλαβαίνει πως είναι «μαύρος» (όταν ζεσταίνεται κατά την εργασία του και βγάζει το μπουφάν του) τον διώχνει, τονίζοντας πως εκεί δουλεύουν μόνο «άσπροι».

Στο σημείο αυτό οι μαθητές διακόπτουν την παράσταση και κουβεντιάζουν με τους συμμαθητές τους κρίνοντας την αντίδραση της Διευθύντριας. Στη συνέχεια ξαναπαίζουν την τελευταία σκηνή παρουσιάζοντας αυτό που θα ήταν σωστό να γίνει, δηλαδή η Διευθύντρια να αναγνωρίσει το λάθος της και να δεχτεί έναν «μαύρο» υπάλληλο ανάμεσά στους «άσπρους» λόγω των ικανοτήτων του.

3. Ερωτηματολόγιο σχετικά με τον εθελοντισμό

Αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τον εθελοντισμό, το οποίο να απευθύνεται στη σχολική κοινότητα, με στόχο να ερευνήσει τις στάσεις και τις αντιλήψεις των συμμαθητών αλλά και των καθηγητών τους για τον εθελοντισμό και τις εμπειρίες τους από εθελοντικές δράσεις και εθελοντικές ομάδες. Στη συνέχεια έγινε η επεξεργασία του ερωτηματολογίου. Η έρευνα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς του Γυμνασίου Πέτρας πραγματοποιήθηκε στο χώρο του σχολείου από τις 10 ως τις 22 Δεκεμβρίου κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων.

4. Επίσκεψη στο OXY

Αποφασίσαμε την τελευταία ημέρα του σχολείου, 23/12/2015, να επισκεφτούμε το Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Πέτρα και Μόλυβο, στο χώρο στάθμευσης  που ανήκει στο θερινό κέντρο διασκέδασης  «ΟΧΥ». Συγκεντρώσαμε γλυκίσματα για να προσφέρουμε στους πρόσφυγες, μπλοκ και υλικά ζωγραφικής καθώς και παιχνίδια για να παίξουμε με τα παιδάκια τους. Αποφασίσαμε επίσης να γίνει ανοιχτή πρόσκληση σε όλα τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου ώστε να δοθεί η δυνατότητα και σε άλλους μαθητές του σχολείου, που δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα, να πάρουν μέρος  σ’ αυτήν την εθελοντική δράση. Ενημερωθήκαμε από τους υπεύθυνους για τη λειτουργία του χώρου, ξεναγηθήκαμε στις εγκαταστάσεις, πληροφορηθήκαμε για τις εθελοντικές ομάδες που δρουν στην περιοχή και ήρθαμε σε επαφή με τους πρόσφυγες.

5. Παρεμβάσεις στα μαθήματα

Στο πλαίσιο του μαθήματος των Βιωματικών Δράσεων της Γ΄ τάξης στην Τοπική Ιστορία με θέμα «Οι πρόσφυγες στη Λέσβο» συμμετείχαμε με δράσεις στην τάξη. Παρουσιάσαμε την  προσέλευση και την υποδοχή των προσφύγων στη Λέσβο και ιδιαίτερα στην περιοχή μας από την άνοιξη του 2015 ως σήμερα εξηγώντας με στατιστικά στοιχεία και χάρτες το μέγεθος και την έκταση του φαινομένου. Ακολούθησε παρουσίαση εικόνων από την υποδοχή και τη διαμονή των προσφύγων στη Λέσβο το 1922 και το 2015  σε παράλληλη προβολή, ώστε οι μαθητές να συγκρίνουν τις δύο καταστάσεις και να εντοπίσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές. Ακολούθησε συζήτηση με την  μορφή αντιπαράθεσης μέσω ανταλλαγής επιχειρημάτων (debate ) πάνω στο ερώτημα « η προσφυγιά των ανθρώπων που έρχονται σήμερα στον τόπο μας  είναι ίδια με αυτή των  Μικρασιατών προσφύγων ή όχι;». Η παρέμβαση ολοκληρώθηκε με την  παρουσίαση των εθελοντικών οργανώσεων και ομάδων που έδρασαν στη Λέσβο την περίοδο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και σε αυτές που δρουν σήμερα. Τέλος έγινε συνοπτική αναφορά στην έννοια και στις αξίες του εθελοντισμού και δόθηκε έμφαση στο ότι ο εθελοντισμός δεν είναι περιστασιακή πράξη αλλά είναι στάση ζωής.

Στο πλαίσιο του μαθήματος των Θρησκευτικών της Β΄ Γυμνασίου έγινε η δεύτερη διδακτική παρέμβαση από την ομάδα του «Νοιάζομαι και Δρω» σε συνεργασία με τον υπεύθυνο καθηγητή των Θρησκευτικών  και συμμετέχοντα στο πρόγραμμα κ. Ιγνάτιο Μαγγαναδέλλη. Η ενότητα που επιλέχτηκε να παρουσιαστεί έχει τίτλο «H παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη. Ο πλησίον μας και εμείς». Έγινε αφήγηση της παραβολής στους μαθητές  ενώ ταυτόχρονα έγινε και παρουσίασή της ως θεατρικό δρώμενο. Στη συνέχεια οι μαθητές  συζήτησαν με την μέθοδο της αντιπαράθεσης μέσω   ανταλλαγής επιχειρημάτων (debate) για το αν έπραξε σωστά ο καλός Σαμαρείτης που βοήθησε τον Ιουδαίο ή όχι και  καταγράφηκαν τα επιχειρήματά τους. Έγινε συσχετισμός του σπλαχνικού Σαμαρείτη με τον εθελοντή που βοηθάει αυτόν που έχει ανάγκη και ακολούθησε μικρή παρουσίαση από τα παιδιά του προγράμματος για το τι είναι ο εθελοντισμός και ποιοι είναι οι στόχοι του.

Η ομάδα του προγράμματος προετοίμασε την τελευταία παρέμβαση στο μάθημα των Αγγλικών σε συνεργασία με την υπεύθυνη καθηγήτρια  την κ. Θηβαίου. Η παρέμβαση αποφασίστηκε να συνδέεται με το θέμα της ανάγκης προστασίας των υδροβιότοπων και τις εθελοντικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στη Λέσβο σχετικά με αυτό το θέμα.

  παρουσίαση μέσω του φωτογραφικού υλικού που είχε συλλέξει η ομάδα κατά την επίσκεψή της στον υδροβιότοπο της λιμνοδεξαμενής του Μολύβου καθώς και άλλου υλικού που συλλέχθηκε από το διαδίκτυο, των υδροβιότοπων της  Λέσβου και των πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο σ? αυτούς

Β) παρουσίαση από παιδιά της ομάδας του προγράμματος θεατρικού δρώμενου στα αγγλικά στην τάξη όπου  παρουσιάζεται η ανάγκη φροντίδας των πουλιών και προστασίας  τους από τους ασυνείδητους κυνηγούς.

Γ) Συμπλήρωση φύλλων εργασίας βασισμένων στο υλικό των παρουσιάσεων σχετικά με τα πουλιά, τα αμφίβια και τα έντομα που διαβιούν στους υδροβιότοπους .Έτσι οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με την σχετική ορολογία στα αγγλικά.

Ε)Κατασκευή σχετικής αφίσας με κανόνες περιβαλλοντικής συμπεριφοράς γενικά και ειδικότερα κατά τις επισκέψεις μας σε ευαίσθητες περιοχές όπως οι υδροβιότοποι

ΣΤ) εκτέλεση παντομίμας όπου τα παιδιά του προγράμματος θα μιμηθούν ένα από τα πουλιά ή τα ζώα που έχουν αναφερθεί και οι υπόλοιποι μαθητές ρωτούν στα αγγλικά μέχρι να ταυτοποιήσουν ποιο είναι.

Ζ)αφήγηση λογοτεχνικών κειμένων σχετικών με το θέμα

Η) κατασκευή φωλιών και ταϊστρών για πουλιά

Θ) παρουσίαση των εθελοντικών ομάδων που ασχολούνται με τη προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα με την προστασία των πουλιών και των υδροβιότοπων.

6. Συναντήσεις με εθελοντές

«Γιατροί χωρίς σύνορα», «Ερυθρός Σταυρός» και «GreenPeace» που επιχειρούν στη Βόρεια Λέσβο.

Έγινε παρουσίαση του έργου των ομάδων, ευρύτερα αλλά και ειδικότερα στη Λέσβο.

Κατόπιν τα παιδιά του προγράμματος ζήτησαν πληροφορίες που αφορούσαν του λόγους αλλά και το ιστορικό ίδρυσης των οργανώσεων, την προσωπική στάση των εθελοντών, τους λόγους που τους ωθούν στη δράση αυτή και τα οράματά τους αλλά και τη θέση τους για τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την άσκηση του έργου τους και τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν.

Στην δράση αυτή η ομάδα του Νοιάζομαι και Δρω είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά μέλη εθελοντικών οργανώσεων της   Βόρειας Λέσβου.  Το σχολείο μας επισκέφτηκαν μέλη της ΜΚΟ  «Αγκαλιά» που έχει έδρα την Καλλονή και της ΜΚΟ  «Αστερίας–Starfish» του Μολύβου.  Πρόκειται για δύο οργανώσεις με έντονη παρουσία στο νησί, οι οποίες διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο τους τελευταίους μήνες και συνέβαλαν ενεργά στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης που βιώνει η Λέσβος.

Έγινε συνοπτική παρουσίαση του ιστορικού ίδρυσης των ομάδων και του έργου τους.

Επίσης τα παιδιά ζήτησαν πληροφορίες σχετικές με τους λόγους που γίνεται κανείς εθελοντής, τα προβλήματα και τις προκλήσεις  που αντιμετωπίζει καθώς και προσωπικές εμπειρίες από το πεδίο, στιγμές από συγκινητικές και δραματικές μέχρι στιγμές χαλάρωσης αλλά και χαράς για την βοήθεια που προσφέρθηκε αλλά και στιγμές φαιδρότητας όπου το εύθυμο μέρος κάλυπτε την δραματικότητα του γεγονότος της προσφυγιάς.

Η επίσκεψη αυτή είχε ιδιαίτερο χαρακτήρα διότι οι μαθητές μας γνώρισαν και συνομίλησαν με εθελοντές τοπικών οργανώσεων που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρες καταστάσεις με πολλές δυσκολίες.  Οι προσωπικές ιστορίες των εθελοντών συγκίνησαν τους μαθητές μας και ήταν ένα σπουδαίο μάθημα για την αξία του εθελοντισμού.

Το γεγονός ότι γνωρίσαμε ανθρώπους από διάφορα μέρη της Ευρώπης, όπως την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, που ήρθαν στη Λέσβο «απλά» για να μοιράσουν φαγητό και στεγνά ρούχα στους πρόσφυγες που κατέφθαναν κατά χιλιάδες στο νησί, δίδαξε  στους μαθητές την έννοια της προσφοράς και της αυταπάρνησης.

Η συνάντηση αυτή δεν ήταν μια απλή παρουσίαση κάποιων εθελοντικών οργανώσεων αλλά προσωπική επαφή και βίωμα του «τι εστί εθελοντισμός».  Ήταν πολλές οι «δυνατές» στιγμές αυτής της συνάντησης με την εξιστόρηση έντονων συγκινησιακά φορτισμένων σκηνών που είχαν βιώσει οι εθελοντές.

Κάθε εθελοντής είχε και μια σπουδαία ιστορία να μας πει, σπουδαίο μάθημα για τους μαθητές μας, οι οποίοι γνώρισαν από κοντά καθημερινούς ανθρώπους που εργάζονται ανιδιοτελώς για τον άνθρωπο.

Την ομάδα του προγράμματος επισκέφτηκε η περιβαλλοντολόγος  κ. Ελένη Γαληνού, μέλος της WWF, που στόχο έχει την προστασία του περιβάλλοντος και της άγριας ζωής. Ειδικότερα η κ. Γαληνού ασχολείται με την προστασία των υδροβιότοπων και των πουλιών και την ενημέρωση για τα θέματα αυτά.

Μας έκανε λοιπόν μια σύντομη παρουσίαση για τους υδροβιότοπους γενικά και ειδικότερα στη Λέσβο και για τη σημασία  διαφύλαξής τους και μας παρουσίασε το ιστορικό και τη δράση της οργάνωσης. Δέχτηκε ερωτήσεις των μαθητών και των μαθητριών του προγράμματος σχετικά με τη δράση της οργάνωσης, τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντική η προστασία των πουλιών  και για τις αιτίες που ώθησαν την ίδια να γίνει εθελόντρια.

Επίσης μας έδωσε πολύτιμο υλικό για να προετοιμάσουμε την επόμενή μας διδακτική παρέμβαση.

Κατόπιν επισκεφτήκαμε τον γειτονικό υδροβιότοπο της Λιμνοδεξαμενής Μολύβου όπου με τα ειδικά κιάλια που μας προμήθευσε η κ. Γαληνού παρατηρήσαμε πολλά από τα πουλιά που σταθμεύουν εκεί, μας μίλησε επί τόπου για τις παρεμβάσεις που γίνονται και την ανάγκη προστασίας του βιοτόπου και βγάλαμε αρκετές φωτογραφίες!

7. Εκπιδευτική επίσκεψη στην Μυτιλήνη

Για να ολοκληρωθεί η σειρά όλων των δράσεων του προγράμματος οργανώθηκε στις 08 και 09 /04 εκπαιδευτική εκδρομή σε όλες τις δομές φιλοξενίας προσφύγων στη νήσο Λέσβο.

Ξεκινήσαμε την Παρασκευή 08/04 με συνάντηση στο Γυμνάσιο Μόριας με την ομάδα που έχει συσταθεί για τους πρόσφυγες στο πλαίσιο των Βιωματικών Δράσεων της Γ΄ Γυμνασίου. Οι μαθητές και των δύο σχολείων αναφέρθηκαν στις δράσεις τους.

Μετά τα παιδιά από το Γυμνάσιο Μόριας  μας οδήγησαν στο κλειστό  κέντρο  φιλοξενίας και ταυτοποίησης προσφύγων στη Μόρια – απ’ έξω, μας μίλησε ο υπεύθυνος του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης για το κέντρο συν/χης κ. Μαμάκος. Κατόπιν επισκεφτήκαμε τον προσωρινό καταυλισμό, έξω από το κέντρο κράτησης, που συντηρούσε η ομάδα “Better Days for Moria” και γνωρίσαμε εθελοντές της . Το έργο αυτής της ομάδας ερευνούν και παρακολουθούν τα παιδιά από το Γυμνάσιο Μόριας.

 

Αργότερα συναντήσαμε την κ. Μαρία Ζερβού, πρόεδρο του Συλλόγου Eθελοντών Aιμοδοτών Λέσβου στα γραφεία τους. Μιλήσαμε μαζί της και γνωρίσαμε το σημαντικό και απόλυτο αναγκαίο έργο τους. 

Μετά επισκεφτήκαμε την αυτόνομη δομή φιλοξενίας στο Π.Ι.Κ.Π.Α.,που συντηρεί η ομάδα «Αλληλεγγύη Λέσβου», όπου και φιλοξενούνται ευάλωτες οικογένειες προσφύγων και συνομιλήσαμε με εθελοντές και πρόσφυγες.

Είδαμε πως συμβιώνουν οικογένειες προσφύγων και εθελοντές καθώς και πως σχεδιάζεται και οργανώνεται το εθελοντικό έργο σε καθημερινή βάση.

Το απόγευμα επισκεφτήκαμε τη μεταβατική δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων που λειτουργεί η οργάνωση “Μετάδραση”.

Αφού ενημερωθήκαμε για την λειτουργία της, τα παιδιά της ομάδας μας γνωρίστηκαν με τα προσφυγόπουλα που διαμένουν εκεί, έπαιξαν μαζί τους  και όλοι μαζί κατόπιν πήγαμε στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης για να παρακολουθήσουμε την παράσταση «Μικρός Πρίγκιπας».

 Ήταν πολύ συγκινητική αυτή η συνάντηση γιατί αμέσως τα παιδιά γνωρίστηκαν και  επικοινώνησαν μεταξύ τους και δημιουργήθηκε ένα άμεσο αίσθημα οικειότητας.

Την άλλη μέρα, Σάββατο 09/04 επισκεφτήκαμε το κέντρο υποδοχής στο Καρά-Τεπέ που διευθύνει ο Δήμος Λέσβου και ξεναγηθήκαμε από τον υπεύθυνο κ. Σταύρο Μυρογιάννη. Συναντήσαμε εθελοντές αλλά και πρόσφυγες και τα παιδιά γνώρισαν  την μικρή Kondoz, που είναι γνωστή σε όλους μια και μένει εκεί για πάνω από ένα μήνα, και συγκινήθηκαν με πόση ενέργεια και χαρούμενη διάθεση αντιμετώπιζε την μοίρα της.

Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε τις δομές υποδοχής προσφύγων  πρώτης γραμμής στη Βόρεια Λέσβο, δηλαδή το stage 2, στο γήπεδο 5 επί 5 στη Συκαμιά που διευθύνει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και την αυτόνομη δομή υποδοχής από τους αλληλέγγυους του “Πλατάνου” στη σκάλα Συκαμιάς καθώς και τη δομή υποδοχής “Απάνεμο” που λειτουργεί η οργάνωση IRC στην Εφταλού.

Ουσιαστικά πρόκειται για μια πολύπλευρη βιωματική δράση, που έχει έναν ιδιαίτερο γνωστικό αλλά και  συναισθηματικό χαρακτήρα και ολοκληρώνει το πρόγραμμα ανοίγοντας τον ορίζοντα του ζωντανού πεδίου δράσης του εθελοντικού έργου..

Γνωστικό γιατί τα παιδιά του προγράμματος, έχοντας όλη την εμπειρία της χρονιάς γνώρισαν όλες τις δομές φιλοξενίας προσφύγων με τις ιδιαιτερότητες της καθεμιάς από τις πολύ οργανωμένες των μεγάλων διεθνών οργανώσεων μέχρι τις αυτοσχέδιες των αυτόνομων αλληλέγγυων και από τις κλειστές που διαχειρίζεται ο Στρατός μέχρι την συμβίωση οικογενειών και εθελοντών στο ΠΙΚΠΑ ή τις «κοινότητες»  προσφύγων στο Καρά-Τεπέ. Έτσι σχημάτισαν δική τους άποψη για τις εθελοντικές δράσεις και ανέτρεψαν διάφορες κατασκευασμένες στερεότυπες ιδέες που καλλιεργούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και διάφοροι ξενοφοβικοί.

Συναισθηματικό γιατί ήρθαν σε ζωντανή επαφή με εθελοντές στο πεδίο της δράσης τους, με συμμαθητές τους που ερευνούν το πεδίο των εθελοντών αλλά και με τους ίδιους τους πρόσφυγες και ιδιαίτερα με παιδιά-πρόσφυγες συνομήλικά τους, με τα οποία γνωρίστηκαν,  έπαιξαν μαζί αλλά και δημιούργησαν βαθύτερες συναισθηματικές επαφές και σχέσεις.